Zbiór i przechowywanie nasion

Fenologiczna wczesna jesień zbliża się wielkimi krokami, a wraz z nią pora wytężonej pracy dla wszystkich ogrodników. Trzeba będzie zebrać późno plonujące warzywa i owoce przeznaczone do przechowywania oraz pomyśleć o zabezpieczeniu wrażliwych gatunków przed pierwszymi przymrozkami. Na to jednak jest jeszcze trochę czasu, a już teraz możemy się zastanowić, jak w przyszłym sezonie będzie wyglądał nasz ogród. Jeśli chcemy uprawić te same gatunki co w roku bieżącym a mamy możliwość własnoręcznie zebrać z nich nasiona, warto to zrobić. Zaoszczędzimy na tym nie tylko pieniądze ale i czas spędzony na poszukiwaniach konkretnych gatunków i ich odmian które czasem trudno dostać w sklepach...

JAKIE nasiona zbierać?

- nie wszystkie nasiona nadają się do zbioru i przechowywania. Zostawiamy tylko te zdrowo wyglądające, kształtne, pełne, nie połamane, bez ubytków i dziurek, bez podejrzanych przebarwień i nietypowych plam.

- jeśli posadziliśmy rośliny oznaczone na opakowaniu symbolem F1, najlepiej zrezygnować ze zbioru ich nasion. Nowe rośliny, jakie byśmy z nich uzyskali nie powtórzą cech roślin matecznych, będą natomiast zwariowaną mieszanką roślin o różnych cechach w zmiennych proporcjach.

- odmiany a nawet niektóre gatunki roślin mogą się między sobą krzyżować, dlatego jeśli posadziliśmy je obok siebie przygotujmy się na różne niespodzianki, które mogą nas zaskoczyć w następnym roku. Dynie i cukinie krzyżują się szczególnie łatwo.

- rośliny z których zbieramy nasiona muszą a być zdrowe, ponieważ patogeny (zarodniki grzybów, cząstki wirusowe, bakterie) mogą się przenosić z roślin na nasiona i infekować kolejne pokolenia!

KIEDY zbierać nasiona?

- w suche, słoneczne dni najlepiej poprzedzone kilkudniowym brakiem opadów

- w południe i w godzinach popołudniowych, kiedy rosa już wyschnie i zniknie mgła, a przed wieczornym chłodem

- wiele roślin zamyka swoje nasiona w suchych owocach pękających (strąkach, łuszczynach, torebkach, …), które same sygnalizują dojrzałość nasion pękając lub otwierając się w odpowiednim czasie – trzeba je zatem uważnie obserwować.

- owoce mięsiste zwykle sygnalizują dojrzałość zmianą koloru z zielonego na bardziej jaskrawy, apetyczny dla zwierząt. Wśród roślin ozdobnych niewiele jednak jest gatunków wytwarzających tego typu owoce, najwięcej jest ich wśród warzyw (pomidor, dynia, owoce egzotyczne, …).

JAK zbierać nasiona?

- na owoce pękające można nałożyć papierowe lub materiałowe torebki i obwiązać je sznurkiem. W ten sposób nasiona nie rozsypią się dookoła rośliny i będziemy mogli łatwo je zebrać. Idealnie do tego celu nadają się woreczki z organzy.

- suche nasiona zbieramy wprost do papierowych torebek lub pudełek od razu odpowiednio je opisując. Notujemy nazwę gatunku i odmianę oraz dokładną datę zbioru.

Nasiona mokre i po wysuszeniu

- nasiona z owoców mięsistych należy starannie oczyścić z resztek miąższu pod bieżącą wodą i rozłożyć do wyschnięcia, najlepiej na ręczniku papierowym który szybko pochłania wilgoć. W razie potrzeby ręcznik trzeba wymienić na suchy.

- oddzielamy i wyrzucamy wszystkie resztki roślin (zaschnięte płatki, fragmenty owoców, …) które mogłyby być źródłem infekcji, dlatego wszystkie nasiona po przyniesieniu do domu trzeba jeszcze raz dokładnie przeglądnąć i pozostawić w przewiewnym i ciepłym pomieszczeniu do ostatecznego wyschnięcia. Zachodzą w nich wtedy różne procesy biochemiczne prowadzące do osiągnięcia pełnej dojrzałości i zdolności do wykiełkowania. Proces ten nazywamy dojrzewaniem posprzętnym (wtórnym).

JAK przechowywać nasiona?

- nasiona przechowujemy w papierowych torebkach, tekturowych pudełkach lub w materiałowych woreczkach.

Szklane i plastikowe pojemniczki

- do przechowywania nie nadają się foliowe woreczki (np. strunowe), szklane zakręcane słoiki lub fiolki, plastikowe pudełka (np. po tic-tacach) – o ile są szczelne. Można wykonać w nich dziurki, aby stały się bardziej przewiewne ale i tak najlepszym materiałem opakowaniowym jest papier, który pochłania ewentualny nadmiar wilgoci.
Zobacz jak własnoręcznie przygotować papierowe torebki na nasiona

- pomieszczenie w którym będziemy trzymać nasiona powinno być suche i chłodne. Dobrym rozwiązaniem może być piwnica, jeśli nie jest zbyt wilgotna lub strych, jeśli nie jest zbyt zimny (temperatura nie powinna spadać poniżej 0°C.

- nasiona zwykle można przechowywać do 2-3 lat, później drastycznie tracą zdolność kiełkowania.

- nawet kiedy zapewnimy nasionom idealne warunki, kilkukrotnie w ciągu roku trzeba je przeglądnąć i sprawdzić czy nie pleśnieją lub nie żerują na nich szkodniki. Wszystkie zainfekowane, pogryzione i zniszczone nasiona wyrzucamy.

Jak kreatywnie wykorzystać nasiona? Może TAK?

Collecting and storing seeds

Phenological early autumn is approaching really fast, and the time of hard work for all gardeners is begining. You will need to harvest all late vegetables and fruits meant for storage and think about how to prevent sensitive species before the first frost will come. However, there is still some time for this , and now we can think of how our garden will look like in the next season. If we want to cultivate the same species as in the current year and we have the opportunity to collect seeds from them, then let’s do it. This will save us not only money but also time spent in searching for specific species and varieties which are sometimes hard to get in stores.

WHICH seeds are worth collecting?

- Not all seeds are suitable for harvesting and storing. Let’s choose only those that are healthy-looking , shapely, full, not broken , without cavities and holes , without suspicious stains or unusual spots.

- If we planted the plants with symbol ‘F1’ marked on the packet, we can let it go. New plants that would grow from them wouldn’t repeat mother plants’ features. We’d get a crazy mix of plants with different features in varying proportions .

- Varieties and even some species can interbreed, so if you planted them next to each other be ready for a lot of fireworks that may surprise you in the next year. Pumpkins and zucchinis mix particularly easy .

- Plants from which the seeds are collected must be healthy because pathogens ( fungi spores , viral particles , bacteria) may be transmitted from plant to seed and infect the next generation!

WHEN is the best time for collecting seeds ?

- In dry, sunny days, in the best case preceded by a few days without rain

- At noon and in the afternoon , when the dew has dried and the fog has disappeared , and the evening chill hasn’t come yet.

- Many plants enclose their seeds in a dry dehiscent fruits (shucks, pods , pouches, ... ). They indicate the maturity of seeds themselves, bursting or opening at the right time - they must therefore be carefully monitored .

- Fleshy fruits usually indicate maturity with a color change from green to more bright, appetizing to the animals. There are few ornamental plants however that produce this kind of fruit, most of them are among vegetables ( tomatoes , pumpkins, exotic fruits , ...) .

HOW to collect seeds ?

- On dehiscent fruits paper or cloth bag can be applied and tied with a string. In this way, the seeds do not scatter around the plants and we can easily collect them . The best for this purpose are organza bags – they will dry easily after rain.

- Put dry seeds directly into paper bag or box and label them accordingly. Note the species name and variety plus date and place of harvesting.

- Seeds of fleshy fruits should be thoroughly cleaned from the remnants of flesh in running water and spread out to dry , preferably on a paper towel which absorbs moisture quickly. If necessary, replace the towel with a dry one.

- separate and dispose of all plant debris ( dried flakes , pieces of fruit , ...) which could be a source of infection , so all the seeds after bringing them home need an extra careful look once again. Then leave them in a warm ventilated room to the final dry. They undergo various biochemical processes to achieve full maturity and the ability to germinate. This process is called secondary maturation.

HOW to store seeds ?

- Seeds should be stored in paper bags , cardboard boxes or textil bags.

- plastic bags, mason jars or plastic boxes (eg. tic- tac containers) are not suitable unless holes in the lids are made to make them more breathable. Still, the best packaging material of all is paper , because it absorbs any excess of moisture.

- A room where we keep the seeds should be dry and cool. Cellar is a good choice, if it is not too wet or attic, if it is not too cold (the temperature should not fall below 0°C.)

- Seeds usually can be stored for 2-3 years , then they dramatically lose their ability to germinate.

- Even if the best conditions are provided, it’s recommended to check our seeds several times a year to see if they are not covered with mould or pests don’t feed on them. All infected, bitten and damaged seeds must be disposed immediately.