Sekrety kwiatów #34: Rącznik pospolity

Każdy ogrodnik czeka wiosną na najważniejszy koncert sezonu i do tego czasu tańczy tak, jak pogoda gra. Majowy tercet anty-egzotyczny w składzie: Pankracy, Serwacy i Bonifacy, czyli trzej zimni dranie, co roku koncertuje tuż przed połową maja. Piętnastego na scenie rzępoli jeszcze Zimna Zośka, a później to już hulaj dusza, zimy nie ma. Całe tabuny ogrodników sieją i sadzą na potęgę, a ja razem z nimi. Wszystkie roślinne zmarźlaki trafiają w końcu pod chmurkę, a wśród nich jeden z największych ogrodowych punkrockowców: rącznik pospolity.

Ładny ogród to spójny ogród.

Taki, w którym każdy gatunek ma szansę zabłysnąć na miarę swoich możliwości. Rącznik pospolity (Ricinus communis) na pewno nie ułatwia życia innym roślinom: ten zdeklarowany solista od początku jasno ustala reguły gry. Drży tylko przed mrozem, ale kiedy ostatnie przymrozki zostaną odtrąbione można go bezpiecznie posadzić do gruntu.

W Polsce rączniki uprawiamy jako rośliny jednoroczne, ale w cieplejszych krajach mogą osiągać wiek, wielkość i formę niewielkich drzew.

Męskie kwiaty rącznika położone są na dole kwiatostanu, a żeńskie (przypominające małe kasztany) - na górze.

Rącznik pospolity jest w ogóle przedziwnym gatunkiem, jednym jedynym w obrębie swojego rodzaju, a krewniaczką z jego rodziny jest, o dziwo, gwiazda betlejemska – popularny kwiat doniczkowy. Rącznik należy do największych roślin jakie możemy wyhodować z nasiona w ciągu jednego sezonu: w zasobnej, gliniastej ziemi i jeśli lato będzie ciepłe może osiągnąć nawet 4m wysokości. Rozdzielnopłciowe kwiaty jakie wydaje rącznik (kwiaty męskie i żeńskie wyrastają osobno) są chyba najmniej ciekawe z całej rośliny, ale przyczyniają się do powstania niezwykłych nasion w których kryje się niejeden sekret.

Nasiona rącznika są skupione po trzy sztuki w kolczastej torebce przypominającej łupiny kasztanów. Dojrzałe torebki pękają i rozrzucają z impetem nasiona, chociaż żeby móc zaobserwować to zjawisko na własne oczy trzeba ściąć jesienią kwiatostany z brązowymi torebkami, zasuszyć i poczekać do końca zimy – dopiero wtedy pękną.

Nasiona rączników to prawdziwe klejnoty: każde z nich ma niepowtarzalny marmurkowy wzór; tak niepowtarzalny, że nie ma na świecie dwóch identycznych nasion.

Nasiona rącznika pospolitego są trujące i piękne jednocześnie.

Bordowo-beżowo-brązowe esy-floresy pomagają nasionom ukryć się przed wzrokiem mających na nie chrapkę myszy i innych gryzoni, dopóki nie przybędzie ekipa ratunkowa, która zabierze nasiona pod ziemię. Każde nasiono wyposażone jest w mały wyrostek, tzw. elajosom – ciałko tłuszczowe, niezwykle apetyczne dla mrówek. Mrówki zabierają nasiona do swoich mrowisk i zjadają elajosomy nie uszkadzając zarodków. I tak posadzony przez mrówki rącznik może bezpiecznie wykiełkować. W nasionach rączników tli się życie, ale też czai się w nich śmierć: zawierają śmiertelną dla człowieka truciznę, rycynę. Obliczono, że zjedzenie od 3 do 8 nasion wykończy każdego ogrodnika, więc nie próbuj jak smakują.

Kiełkujące nasiona rącznika pospolitego w donicy.

Trujące właściwości rącznika wcale nie powstrzymują amatorów uprawy spektakularnych roślin, którzy chętnie sadzą je w swoich ogrodach.

A ty, miałeś już okazję wpuścić rącznika na rabatki, czy strach Cię ogarnia przed tym rosłym trucicielem?

Rącznik w ogrodzie.

Daję słowo, że jeszcze przed chwilą moje rączniki gramoliły się niezdarnie spod ziemi w doniczkach, a teraz rosną jak szalone spragnione słońca i wiosennego deszczu. Jakie to dziwne, że przed połową maja może jeszcze przymrozić, a za miesiąc z lekką górką przyjdzie lato. I znowu poczuję się tak, jakby zimy w ogóle nie było.

Sekrety kwiatów są moim autorskim cyklem felietonów ukazujących się w magazynie "Mam Ogród" i przedstawiają niezwykłe tajemnice roślin, które teraz i Ty możesz poznać!