Stapelia pstra, leniuch smierdzący

To taka dość niewdzięczna roślina, którą chciałoby się wyrzucić z mieszkania kiedy zakwita.

Tak całkiem serio. Kwiaty ma piękne i bardzo dekoracyjne, ale pożytek z nich niewielki.

Taka właśnie jest Orbea variegata, dawniej Stapelia variegata znana jako stapelia pstra, w Europie uprawiana od bardzo dawana, bo już od 1639 roku.

Stapelie nie mają liści. Nie mają też cierni. Są za to kępkami krzewiących się u podstawy pałeczkowatych, ząbkowanych pędów stojących na baczność lub pokładających się. Zwyczajnie jasnozielone, ale kiedy poopalają się na letnim słońcu lekko czerwienieją. Jest to dla nas znak, że roślinie zrobiło się zbyt gorąco i trzeba ją ocienić.

W lecie zapewniamy jej maksimum światła jakie możemy dać, jednak nie bezpośredniego. Hmm… czyli w sumie jakiego, tak? Wyobraźmy sobie, że jesteśmy małym jeżem przyczajonym w samo południe słonecznego dnia pod krzewem porzeczki. Właśnie tyle. Słońce wcale nas nie parzy, ale mamy bardzo jasno i można leniuchować. Tak właśnie rosną orbee w Afryce Południowej, swojej ojczyźnie - w cieniu większych krzewów. Tylko co znaczy cień w Afryce…?

Zimą nadal dużo światła, tym razem już może być bezpośrednie ponieważ słońce operuje krócej i jest niżej na horyzoncie. I mało podlewania. Jeśli jest taka możliwość, aby na zimowe ferie stapelia wyjechała do pomieszczenia o temperaturze 10-15°C, będzie wniebowzięta. Wtedy można podlewać tylko minimalnie i nie zamartwiać się, że pędy się marszczą, kurczą i więdną. Wiosną wszystko powróci do normy.

Roślinę przesadzamy wiosną. Doniczka może być superpłytka, bo stapelia wytwarza niewiele korzeni, penetrujących tylko górna warstwę. Wtedy tez możemy ją podzielić (pędy łatwo się ukorzeniają, ale wcześniej ranka musi obeschnąć i zabliźnić się). Używamy ziemi tak przepuszczalnej jak dla kaktusów…

- > ziemia „tak przepuszczalna jak dla kaktusów” oznacza, że kiedy weźmiemy garść takiej ziemi i zaciśniemy w pięści, a następnie rozluźnimy dłoń, ziemia rozsypie się nam przez palce a nie utworzy zbitą bryłę. Voilá!

… a jednocześnie tak żyznej jak ta uniwersalna dla roślin doniczkowych, ponieważ stapelie lubią sobie podjeść wszystkie pyszne składniki mineralne. Dlatego możemy je w ciągu okresu wzrostu nawozić płynnymi odżywkami do kaktusów i sukulentów. Są one uboższe w azot, więc rośliny nie wyciągają się nadmiernie. Idealne pH podłoża będzie lekko zasadowe, od 7,5 do 8,5.

Na koniec najciekawsze:

Kwiaty osadowione są na pełzających szypułkach. Jeśli szypułka wyrośnie wewnątrz doniczki, to kwiat rozkwitnie… wewnątrz doniczki, a jeśli na jej boku, to będzie swobodnie zwisał. Początkowo na końcu szypułki wyrasta powiększający się dość szybko pąk w kształcie niskiego ostrosłupa, a następnie mięsiste płatki odchylają się i dzieją się prawdziwe cuda.

Kwiat jest hipnotyzujący, w dzikie brązowe cętki, przepiękny! Mierzy do 8 cm średnicy. Można się nim zachwycać długo, byle zachować bezpieczny dystans lub ustawić się z wiatrem. Kto nie jest przyzwyczajony może nie znieść okropnego zapachu, który wydziela aby przywabić zapylające go muchy. Jest to zapach padliny, a fantazyjne wzory na kwiecie mają przypominać psujące się mięso. Dzięki gwieździstemu kształtowi kwiatów bywa nazywana gwiazdą szeryfa, a po angielsku również roślinną ropuchą lub rozgwiazdą (Toad/Starfish Plant).

Kiedy kwiat zostanie zapylony, rozwija się 12-centymetrowy cylindryczny owoc, który długo dojrzewa a kiedy w końcu nadejdzie ten moment – pęka uwalniając setki płaskich brązowych nasion zaopatrzonych w delikatne spadochrony, podobnie jak nasiona naszego rodzimego ostu. Przez ich wysiew także można rozmnażać stapelię.

A teraz uwaga: Orbeę łatwiej rozmnożyć przez sadzonki, ale jeśli pokusimy się o wysiew nasion możemy dostać w prezencie za poświęcone trudy paczkę-niespodziankę. Orbea pstra jest niezwykle zmiennym gatunkiem, a poszczególne osobniki mogą różnić się wszystkim: wzrostem, pokrojem, rozmiarem pędów i kwiatów, ich kolorem… podobno jest prawdziwym wyzwaniem znaleźć dwa zupełnie identyczne osobniki. Oczywiście rośliny uzyskane przez sadzonkowanie zawsze będą takie same.

Nazwa gatunkowa variegata zwykle znaczy „pstra”, „różnokolorowa” (pstre, cętkowane kwiaty) ale w tym przypadku równie dobrze może oznaczać „zmienna” i tak też zwykle się przyjmuje. Orbea pochodzi zaś od łacińskiego orbis czyli „koło”, wskazując na charakterystyczny jaśniejszy okrąg znajdujący się w centrum kwiatu.

CZUJECIE się zachęceni, by uprawiać orbeę na swoim parapecie?